به گزارش خبرگزاری حوزه، دفتر امور اجتماعی-سیاسی حوزه در کانال خود به انتشار بسته آموزشی انتخابات پرداخته که سخنان حجت الاسلام و المسلمین عالم زاده نوری، معاون تهذیب و تربیت حوزه های علمیه با موضوع رعایت تقوای جمعی به عنوان یک تکلیف الهی و آیین‌نامه رفتاری کارگزاران انتخابات را تقدیم خواهیم کرد:
در اصل شصتم قانون اساسی جمهوری اسلامی آمده است: «در جمهوری اسلامی ایران امور کشور باید به اتکای آرای عمومی اداره شود، از راه انتخابات، انتخاب رئیس جمهور، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، اعضای شوراها و نظائر این‌ها یا از راه همه‌پرسی در مواردی که در اصول دیگر این قانون است، معین می‌گردد».
یکی از فعالیت‌ها و کنش‌های مهم سیاسی در نظام جمهوری اسلامی، شرکت در انتخابات یا همه‌پرسی‌هاست.
شرکت در انتخابات، به نوعی در فرهنگ اسلامی، شرکت در تعیین سرنوشت محسوب می‌شود. از آنجایی که خداوند متعال انسان‌ها را صاحب اختیار و اراده آفریده، به آنها هم در زندگی فردی و هم در زندگی اجتماعی قدرت داده است تا هم سرنوشت خود را مشخص کنند و به نوعی در شکل‌دهی به آینده خود، مشارکت داشته باشند.
اساسا این ویژگی انسان است که معماری شخصیت و معماری جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کند، به دست خودش سپرده شده است، خداوند متعال می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ لَا یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّی یُغَیِّرُوا مَا بِأَنفُسِهِمْ»، خدای متعال در جوامع انسانی تغییری ایجاد نمی‌کند تا خود آنها در بین خودشان تغییر ایجاد کنند.
حضور در انتخابات را بیش از آنکه یک بازی سیاسی تلقی کنیم باید یک وظیفه دینی و الهی تلقی کنیم. ما موظف هستیم مکلف هستیم از باب وظیفه بندگی و عبودیت همانطور که آینده خودمان را باید خوب و سعادتمند رقم بزنیم آینده جامعه‌مان را هم باید مشارکت کنیم تا خوب و سعادتمند شود، این به یک وظیفه الهی تبدیل می‌شود.
در واقع انسان‌ها دو نوع اراده دارند:
۱. اراده فردی: اراده فردی آنها اقتضا می‌کند که تلاش کنند تا آینده خود را خوب رقم بزنند، با انجام دادن کارهای خیر، زندگی سعادتمندانه‌ای برای زندگی شخصی خودشان پدید آوردند.
۲. اراده جمعی: یعنی انسان‌ها با هم جمع شوند، مشارکت کنند و یک کار جمعی اجتماعی، یک حرکت کاروانیِ قافله‌ای را انجام دهند تا سعادت اجتماعی خودشان را فراهم بکنند.
بنابراین اینجا هم جای بندگی کردن، عبودیت کردن، اطاعت ورزیدن و جای ارتباط با خداست و طبعا باید دین محور، و ارزش‌های اسلامی حاکم باشد و به عنوان یک مسئولیت شرعی اجتماعی، انسان‌ها در این موضوع مشارکت کنند.
اگر بخواهم از بابِ نمونه و مثال به ذهن نزدیک بکنم، فرض کنید که یک راننده‌ای غفلت کرده و نتوانسته ماشینش را کنترل کند و چرخ ماشین در جوی آبی افتاده است و هر چه تلاش می‌کند نمی‌تواند ماشین را از جوی آب دربیاورد. من به تنهایی هیچ کمکی نمی‌توانم بکنم چون ماشین سنگین است، و در این مورد من به صورت فردی هیچ تکلیفی از بابِ «لَا یُکَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا»، ندارم.
اما یک تکلیف جمعی اینجا وجود دارد و هر یک از ما به تنهایی قادر نیستیم اما اگر یک نفر چند نفر دیگر را با خود همراه کند و همه با هم جمع شوند و زیر آن ماشین را بگیرند، می‌توانند ماشین را از آن مخمصه نجات دهند. در این مورد یک تکلیفی وجود دارد، اما تکلیف فردی نیست، قرار است یک کار بزرگی انجام بگیرد و آن توسط آحاد انسان‌ها انجام نمی‌گیرد، بلکه توسط جماعت انجام می‌گیرد.
مسئله انتخابات و مشارکت سیاسی یک کار اختیاری بزرگ است که توسط یک جماعت انجام می‌گیرد. در واقع نوعی رقم زدن آینده‌ی یک اجتماع است که توسط یک امت انجام می‌گیرد.
این یک تکلیف جمعی است و احتیاج به اراده جمعی دارد و طبیعتا باید به عنوان یک طاعت جمعی و سجده جمعی و امتثال امر خدای متعال که به صورت جمعی اتفاق می‌افتد، صورت بگیرد.
بنابراین ما در انتخابات با خدا طرف هستیم و باید در این مواجهه با خدای متعال تقوای جمعی را رعایت کنیم.
موضوع بحث را اخلاق انتخابات، انتخاب کرده‌اند، ما می‌توانیم با این نگاه که مشارکت در انتخابات یک تکلیف الهی و مسئولیت در مقابل خدای متعال است، بجای کلمه اخلاق، تقوای انتخابات بگذاریم.
بعضی از نکات مهمی که باید در این تقوای انتخاباتی یا اخلاق انتخاباتی رعایت شود، از این قرار است:
۱. قانون محوری و قانون گرایی: درواقع قانون یک کشور، به نوعی ناموس اخلاقی آن کشور است و رعایت حرمت آن بر همگان الزامی است.
قوانین مصوب یک کشور، مرجع تعیین وظایف و تعیین حقوق همه افراد و نهادهاست. بنابراین وقتی که به قانون عمل می‌شود، ما به نوعی حقوق دیگران را رعایت کرده‌ایم و به وظایف خود عمل کرده‌ایم.
۲. وفای به عهد و امانتداری: یکی از مهمترین فضایل اخلاقی در انتخابات امانتداری است که در همه ارکان انتخابات از مجریان تا ناظران گرفته تا کسانی که به عنوان مردم در این انتخابات نقش آفرینی می‌کنند، بایستی امانت داری را رعایت کنند و در همه مراحل انتخابات خود را نسبت به این رای که رد و بدل می‌شود و در صحت و سلامت برگزاری انتخابات مسئول بدانند.
۳. احساس تعلق و مسئولیت جمعی: نفس مشارکت در انتخابات یک حرکت جمعی محسوب می‌شود بنابراین انسان‌ها باید در این حرکت جمعی تعهد لازم را داشته باشند و خود را در پیشگاه خداوند متعال مسئول بدانند.
۴. پاسخگویی و نقد پذیری: داشتن سعه صدر، روحیه نقدپذیری و پاسخگویی یک فضیلتی است که تخلفات و اشتباهات را کاهش می‌دهد و کسانی را که در عرصه قدرت حضور پیدا می‌کنند، تعدیل می‌کند و در تلطیف فضای حاکم بر مراحل مختلف انتخابات نقش‌آفرینی زیادی دارد.
۵. وفاق و اعتماد اجتماعی: در این حرکت جمعی که اتفاق می‌افتد ما با یک مشارکت مسئولانه می‌خواهیم اجتماع رو به سوی یک نقطه آرمانی حرکت بدهیم. طبعاً این یک حرکت جمعی، کاروانی، امتی و حرکتی است که نیاز به انسجام اجتماعی دارد.
مشارکت در انتخابات یکی از مصادیق این حرکت جمعی منسجم است و نباید خودمان به انسجام اجتماعی آسیب وارد کند. هر کاری در انتخابات که انسجام اجتماعی را به هم می‌زند و در واقع این جمعی را که قرار است به صورت کاروانی و امتی حرکت کنند بر می‌آشوبد ممنوع است و ضد کارکرد است و قرار است در این حرکت جمعی همه با یکدیگر به سوی یک افق متعالی حرکت بکنیم نه اینکه طوری با یکدیگر درگیر شویم که حرکت کردن جمعی به سمت آن افق متعالی ناممکن یا سخت شود، نباید ضدکارکرد پیدا کند.
پرهیز از زمینه‌های بدگمانی و تفرقه و ایجاد وفاق و اعتماد متقابل و هر کاری که باعث شود این پیوندها بیشتر شود طبعاً در انتخابات ضروری است.
۶. حق‌محوری و انصاف: انصاف را در بعضی از تعاریف با اشاره به قاعده عام اخلاقی که مورد توافق همه مکاتب اخلاقی است، تفسیر کرده‌اند و گفته‌اند هر چرا که برای خود نمی‌پسندی برای دیگران هم نپسند و هر چه را برای خودت می‌پسندی، برای دیگران هم بپسند.
اگر چنین مسئله برای انتخابات وجود داشته باشد هم برای کسانی که نامزد انتخاباتی می‌شوند و کسانی که مسئولان برگزاری انتخابات هستند و هم برای کسانی که در رای دادن مشارکت می‌کنند طبیعتاً انسجام اجتماعی بیشتر می‌شود و همبستگی و استقلال و اقتدار ملی رعایت می‌شود.
طبعا پاکدستی و پرهیزکاری مالی هم بسیار مهم است تقوا به عنوان نکته عزیمت همه ارزش‌های اخلاقی است و تقوای مالی یکی از مهمترین مصادیق تقوا محسوب می‌شود و نشانه رعایت ارزش‌ها در انتخابات است و کسانی که در انتخابات مشارکت می‌کنند باید در همه مراحل، مسائل اقتصادی و مالی را رعایت بکنند. اینطور نباشد که برای یک حضور اجتماعی که از سر انجام وظیفه شکل می‌گیرد مثلاً مشکلات مالی پدید بیاید.
۷. رعایت منافع ملی و مصالح اجتماعی: همه شرکت کنندگان در انتخابات باید هضم و دوراندیشی داشته باشند و نسبت به منافع کشور و مصالح جامعه اسلامی با حساسیت و دقت عمل کنند تا انتخابات به کلیت نظام اسلامی آسیبی وارد نکند.
به این نکته نیز باید توجه داشت که مشارکت در انتخابات و تعیین سرنوشت اجتماعی نوعی نقش آفرینی صحیح محسوب می‌شود تمرین فرهنگ پذیری و تمرین اداره جمعی امور جامعه و اراده جمعی محسوب می‌شود و طبیعتا مرحله‌ای از رشد جامعه است.
این نکات، کلیاتی هستند که در اخلاق یا تقوای انتخاباتی باید ملاحظه شوند. علاوه بر این‌ها ما باید به‌صورت خاص رفتارهای ارزشمند و رفتارهای غیرارزشمند را از تمام اطراف مشارکت در انتخابات مسئولین، ناظران،نامزدها، توده مردم، شخصیت‌ها و نخبگان و از تمام کسانی که به نوعی در انجام این حرکتی جمعی اثرگذار هستند، باید تک به تک با تفصیل بیشتری بیان کنیم.
اگر بخواهیم کمی نزدیک‌تر و ناظر به میدان‌تر، آیین نامه رفتاری اعضایی که در این حرکت جمعی درگیر می‌شوند را بیان کنیم به صورت جزئی و کاربردی بدین گونه است:
در این حرکت جمعی چند نفر یا چند گروه حضور دارند:
۱. دسته اول مجریان یا کارگزاران انتخابات از وزارت کشور و بازوهای اجرایی آن تا ناظران شورای نگهبان و سایر افراد هستند.
طبعاً اجرای قوانین آیین نامه‌های انتخاباتی به دور از اعمال سلیقه‌های جناحی و شخصی، یکی از وظایف مهم محسوب می‌شود.
پیروی از تفسیر مراجع ذی صلاح رسمی از قوانین و مقررات انتخاباتی حتماً باید صورت بگیرد و تعامل دوستانه با کسانی که دخیل در انتخابات هستند در جهت برگزاری سالم‌تر و آرام‌تر و پرهیز از کارشکنی و التهاب آفرینی باز همینطور از ضوابط اخلاقی مرتبط با مجریان و کارگزاران است که باید صورت بگیرد.
بکارگیری افراد آموزش دیده و با تجربه و دارای حسن، رفتار حسن اخلاق و حسن سلوک اجتماعی داشته باشند، حفظ بی‌طرفی کامل در تعامل با گرایش‌های مختلف سیاسی که در انتخابات رقابت می‌کنند، فراهم آوردن زمینه یکسان برای همه نامزدها به دور از تبعیض و به دور از ویژه خواهی و تلاش در جهت مشارکت حداکثری صاحبان حق رای یعنی کسانی که می‌توانند در انتخابات شرکت کنند، اطلاع رسانی دقیق و به موقع وظایفی که به مراجع ذی صلاح و ذی ربط محول شده، تعامل نسبت به گروه‌های مختلف (قومی، مذهبی، جنسیتی، طبقاتی و صنفی)، صیانت از آراء ملت و حساسیت نسبت به تقلب و دستکاری در رأی مردم، انتقال پذیری و پاسخگویی در برابر مراجع قانونی و افکار عمومی، حفظ بی‌طرفی در اظهارات رسمی، همکاری با ادارات ارگان‌ها مجریان و ناظران در جهت آرام‌تر برگزار کردن انتخابات، آموزش همگانی برای شرکت آگاهانه و مسئولانه در انتخابات به دور از تهدید و تطمیع کادر اداری و مردم، صیانت از اطلاعات شخصی و محرمانه و طبقه‌بندی شده سازمان‌ها و افراد و خصوصاً نامزدها و داوطلبان از جمله وظایفی است که بر عهده وزارت کشور و مجریان کارگزاران می‌باشد.
۲. نیروهای نظامی و انتظامی هم طبعاً باید با کسانی که می‌خواهند نظم عمومی را به هم بزنند و هنجارهای اجتماعی را بشکنند، برخورد قاطع و ضابطه‌مندی داشته باشند و حفاظت شعب رای را بر عهده بگیرند و نسبت به حریم حدود قانون حساسیت داشته باشند و برخورد بدون اغماض با قانون شکنان و نقش حرفه‌ای خود را به خوبی ایفا بکنند.
ناظران انتخابات چه ناظران شورای نگهبان و مجلس شورای اسلامی و چه سایر کسانی که مسئولیت نظارت بر انتخابات را دارند باید به قوانین و مقررات انتخابات احترام بگذارند و بی‌طرفی را در انتخابات رعایت بکنند، افراد آموزش دیده و با تجربه را به کار بگیرند، به تعداد کافی ناظر در شعب اخذ رای وجود داشته باشد و گزارش به موقع و شفاف و کامل به صورت تخلفات انتخاباتی به مراجع قانونی ارائه دهند و از برخورد گزینشی با انتخابات پرهیز کنند، با مجریان انتخابات رفتار صمیمانه داشته باشند، رسیدگی به موقع و دقیق نسبت به شکایات و گزارش‌ها داشته باشند به دور از تبعیض بین افراد و جریان‌های انتخاباتی، در حفظ اسرار و اطلاعات طبقه‌بندی داوطلبان و نامزدها دقت داشته باشند، انتقادپذیری و پاسخگویی در برابر مراجع مربوطه و افکار عمومی باشند و زمینه را برای برخورد قاطع با تخلفات فراهم کنند.
۳. مطبوعات و رسانه‌ها، چه رسانه‌های دولتی و عمومی و چه رسانه‌های خاص بایستی احترام به قانون انتخابات را توجه داشته باشند و مردم را به مشارکت تشویق کنند و ارزش‌های اخلاقی انتخابات را ترویج بکنند و زمینه بدون تبعیضی برای جریان‌ها و نامزدهای انتخاباتی فراهم کنند، بی طرفی کامل را رعایت کنند و سعی کنند تا آرامش و نظم عمومی رو در اجرای انتخابات نگه دارند و از ایجاد جوسازی به نفع یا ضرر جریان یا نامزد خاصی پرهیز کنند.
۴. نخبگان و شخصیت‌های تاثیرگذار، عالمان و کسانی که به نوعی در فرهنگ عمومی جامعه تأثیرگذار هستند نیز باید برای رشد آگاهی عمومی مردم، نشاط اجتماعی، مشارکت آگاهانه و حداکثری مردم در انتخابات تلاش کنند و اینکه مردم بدانند که به عنوان یک وظیفه الهی و مسئولیت عبودی و در انتخابات شرکت کنند و اینکه انتخابات به نوعی یک حرکت جمعی برای تعیین سرنوشت اجتماعی محسوب می‌شود.
توجه به ارزش‌های ملی و دینی بدهند و در سخنرانی‌ها و موضع‌گیری‌ها و فرهنگ سازی‌های خودشان اصول ارزش‌های حاکم را حتماً گوشزد بکنند، در شناسایی احزاب و جریان‌های سیاسی و نامزدهای انتخاباتی دقت و مطالعه بکنند تا اظهار نظرهای مسئولانه داشته باشند، به ایجاد روحیه نقد منصفانه و اخلاقی از عملکرد ارکان انتخابات طبعا باید کمک بکنند، وقار و منزلت اجتماعی را در مواجهه با نفی یا ضرر جریان‌های انتخاباتی حفظ کنند و هوشیاری در برخورد با مخالفان نظام و بیگانگان و مغرضان حتما باید داشته باشند.
۵. داوطلبان و نامزدها و هواداران آنها وظایف اخلاقی خاصی را دارند و باید تقوا را رعایت کنند ازجمله احترام به قانون و مقررات انتخاباتی در همه مراحل انتخابات اصول ارزش‌های اساسی نظام اسلامی را حتماً باید پایبند باشند. اسلامیت، جمهوریت، استقلال، آزادی و عدالت جزء ارزش‌های حاکم بر جمهوری اسلامی است و در ضمن انتخابات نباید مخدوش شوند.نگاه وظیفه‌گرایانه و خداپسندانه در نامزد کردن خود و قرار دادن خود در معرض انتخابات داشته باشند از انگیزه‌های مادی و هواپرستان طبعاً باید پرهیز کنند اگر احیاناً در هر یک از مراحل انتخابات اطلاع پیدا کردن که فرد شایسته‌تری وجود دارد، طبعا وظیفه اخلاقی و دینی که در روایات هم به آن اشاره شده این اقتضا را می‌کند که شخص از داوطلبی و نامزدی انتخابات کناره‌گیری کند و انصراف دهد و مصالح عمومی و ملی را به منافع شخصی یا گروهی ترجیح دهد.
متانت یا سعه صدر اسلامی در صورت رد صلاحیت شدن یا عدم احراز صلاحیت، لازم است، از جنجال آفرینی اجتناب شود، رعایت انصاف و ادب در برخورد با رقبا، احترام گذاشتن به قواعد اخلاقی رقابت و یک برادری را از خود نشان دهند نه یک دشمنی را، رعایت اعتدال در هزینه‌های مالی و پرهیز از اسراف و زیاده‌روی در تبلیغات انتخاباتی، توجه به عزت نفس و کرامت انسانی و پرهیز از تهدید و تطمیع و وامدار شدن نسبت به صاحبان قدرت و ثروت، حفظ هوشیاری تبلیغاتی و پرهیز از اعتماد به بیگانگان و رسانه‌های معاند نظام و پرهیز از افشای اسرار نظام، رعایت انصاف در تبلیغات و پرهیز از زیر سوال بردن دستاوردهای نظام و نادیده گرفتن خدمات و زحمات دولت‌ها و مسئولان گذشته، آموزش قوانین انتخابات و مفاد منشور اخلاقی اعضای ستاد انتخاباتی خودشون و تاکید به حفظ و رعایت آنها همکاری با برگزارکنندگان انتخابات برای سالم‌تر برگزار کردن این آیین ملی و پذیرفتن نتیجه انتخابات و پیگیری اعتراض یا شکایت از طریق نهادهای قانونی و تسلیم شدن در مقابل رای مردم و واگذاری آرام و سالم قدرت به جریان پیروز در انتخابات از جمله وظایفی است که بر عهده داوطلبان کاندید در انتخابات می‌باشد.
انتخاب‌کنندگان یا توده مردم که در این حرکت ملی شرکت می‌کنند، علاوه بر حفظ قانون و احترام به مقررات انتخابات ابتدا باید آگاهی لازم درباره قوانین مربوط به رای‌دهندگان را بدست آوردند و و آن قوانین را دقیق رعایت کنند مشارکت فعال و مسئولانه داشته باشند و به وظایف خود به عنوان یک وظیفه شرعی با دقت انجام دهند، برای شناخت نامزدهای انتخاباتی و جریان‌هایی که به عنوان کاندید در انتخابات شرکت می‌کنند تلاش کنند تا تصمیم متعهدانه بگیرند؛ آگاهی از معیار انتخاب صحیح و دوری از رفتار هیجانی و عاطفی و شتاب زده و تعصبی، طرفداری حزبی و عشیره‌ای این‌ها همه باید رعایت بشود، احترام و ادب نسبت به نامزدهای جریان رقیب، احترام به اهتمام به نظارت اجتماعی انجام امر به معروف و نهی از منکر در انتخابات به منظور برگزاری انتخابات سالم و آرام و تشویق دیگران به شکل محترمانه برای حضور در انتخابات و مشارکت در این حرکت جمعی از جمله وظایف است که به عهده توده مردم می‌باشد.
توجه به یک حرکت جمعیِ کاروانیِ الهی برای تعیین سرنوشت اجتماعی همراه با سعادت و عزت بسیاری از وظایف ما را معلوم می‌کند.
صوت بخش اول
صوت بخش دوم
